Hệ thống lái xe ô tô đảm nhiệm chức năng điều khiển hướng chuyển động của bánh xe dẫn hướng, giúp xe di chuyển đúng quỹ đạo mong muốn. Theo TCVN 7271:2003, hệ thống lái phải đảm bảo thay đổi hướng đi linh hoạt, ổn định quỹ đạo và an toàn điều khiển ở mọi tốc độ.
Theo báo cáo của hiệp hội kỹ sư Cơ khí Ô tô Việt Nam (VSAE) 2023, một hệ thống lái chính xác không chỉ giúp người lái kiểm soát tốt chiếc xe, mà còn giảm đến 40% nguy cơ tai nạn do lỗi điều khiển.
Cấu tạo gồm bốn nhóm chính: Vành tay lái, trục lái và cơ cấu lái, dẫn động lái, cơ cấu trợ lực, phối hợp truyền lực từ người lái đến bánh xe, tạo cảm giác lái chính xác và ổn định.
Hệ thống lái được phân loại theo vị trí vô-lăng, số cầu dẫn hướng, loại cơ cấu lái và phương pháp trợ lực. Mỗi loại có đặc điểm ảnh hưởng đến độ nhạy và khả năng điều khiển.
Nguyên lý hoạt động dựa trên việc biến chuyển động quay của vô-lăng thành chuyển động tịnh tiến, có sự hỗ trợ của trợ lực thủy lực, điện hoặc điện–thủy lực.
Trong quá trình vận hành, hệ thống lái dễ hư hỏng do mài mòn, rò rỉ hoặc lỗi điện tử. Vì vậy cần kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ để duy trì độ chính xác điều khiển và an toàn vận hành.
Cùng Thanh Phong Auto tìm hiểu chi tiết về hệ thống lái xe ô tô để hiểu rõ vai trò và cơ chế vận hành của bộ phận quan trọng này.
Hệ thống lái xe là một trong bảy hệ thống cơ bản của ô tô, có nhiệm vụ điều khiển hướng chuyển động của bánh xe dẫn hướng, giúp xe di chuyển đúng quỹ đạo mong muốn. Theo tiêu chuẩn kỹ thuật TCVN 7271:2003, hệ thống lái đảm bảo khả năng thay đổi hướng đi, giữ ổn định quỹ đạo chuyển động và duy trì tính an toàn điều khiển ở mọi tốc độ.
Yêu cầu kỹ thuật của hệ thống lái xe:
Theo Thanh Phong Auto, hệ thống lái giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo độ ổn định và độ chính xác khi vận hành. Một hệ thống lái tốt giúp người lái điều khiển nhẹ nhàng, phản hồi nhanh và giảm thiểu mệt mỏi khi lái xe đường dài.
Hệ thống lái xe ô tô gồm bốn nhóm bộ phận chính là vành tay lái, trục lái và cơ cấu lái, dẫn động lái, cùng cơ cấu trợ lực. Chúng phối hợp nhịp nhàng để truyền lực điều khiển từ người lái đến bánh xe. Sự kết hợp này giúp xe đổi hướng chính xác, vận hành ổn định và mang lại cảm giác lái linh hoạt, an toàn trong mọi điều kiện di chuyển.
Vành tay lái là nơi người lái trực tiếp tác động lực điều khiển, mở đầu cho chuỗi truyền động hướng của hệ thống lái. 3 đặc điểm chính bao gồm:
Trục lái có nhiệm vụ truyền mô-men xoắn từ vô lăng đến cơ cấu lái, trong khi cơ cấu lái biến chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến để đổi hướng bánh xe dẫn hướng. Đặc điểm kỹ thuật bao gồm:
Dẫn động lái đảm nhận vai trò truyền chuyển động tịnh tiến từ cơ cấu lái đến bánh xe dẫn hướng, đảm bảo góc quay chính xác và đồng đều. Có 3 thành phần chính như sau:
Cơ cấu trợ lực giúp giảm lực đánh lái, tăng độ chính xác và cảm giác lái. Có 3 loại trợ lực chính:
Theo khảo sát của Thanh Phong Auto (2023), hơn 80% xe du lịch hiện đại đang chuyển sang hệ thống lái trợ lực điện (EPS) vì ưu điểm tiết kiệm nhiên liệu, phản hồi nhanh và dễ tích hợp với các hệ thống hỗ trợ lái nâng cao (ADAS, ESP…).
Hệ thống lái xe ô tô được phân loại dựa trên bốn tiêu chí cơ bản gồm: Vị trí vô lăng, số lượng cầu dẫn hướng, loại cơ cấu lái và phương pháp trợ lực.
Mỗi tiêu chí phản ánh đặc điểm cấu trúc và nguyên lý hoạt động riêng, ảnh hưởng trực tiếp đến tính năng điều khiển, cảm giác lái và khả năng ổn định của xe.
Bảng dưới đây tổng hợp 4 dạng phân loại phổ biến hiện nay:
| Tiêu chí phân loại | Các loại hệ thống lái | Đặc điểm chính |
| Theo vị trí vô lăng |
|
Phụ thuộc vào quy định giao thông từng quốc gia |
| Theo số lượng cầu dẫn hướng |
|
4WS tăng tính ổn định và linh hoạt khi quay đầu hoặc chuyển làn |
| Theo loại cơ cấu lái |
|
Mỗi loại có tỷ số truyền và độ chính xác khác nhau, phù hợp từng loại xe |
| Theo phương pháp trợ lực |
|
Giúp giảm lực đánh lái, tăng độ ổn định và cảm giác lái |
Theo khảo sát thị trường của Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA, 2024), hơn 90% xe mới bán ra tại Việt Nam hiện nay sử dụng hệ thống lái EPS, trong khi các dòng xe tải, SUV vẫn ưu tiên HPS nhờ độ bền cơ học cao.
Nguyên lý hoạt động của hệ thống lái xe ô tô dựa trên quá trình biến chuyển động quay của vô lăng thành chuyển động tịnh tiến, truyền đến bánh xe để đổi hướng theo góc lái mong muốn. Hệ thống này được hỗ trợ bởi các cơ cấu trợ lực thủy lực, điện hoặc điện–thủy lực, cùng công nghệ quay vòng 4 bánh (4WS) giúp xe vận hành ổn định, linh hoạt và chính xác hơn trong mọi điều kiện tốc độ.
Khi người lái xoay vô lăng → trục lái quay → cơ cấu lái biến chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến → truyền đến các thanh kéo và rotuyn lái → làm bánh xe dẫn hướng đổi góc quay, giúp xe đổi hướng.
Nguyên lý này đảm bảo mối quan hệ góc quay vô lăng – góc quay bánh xe luôn ổn định và tỉ lệ chính xác theo thiết kế.
Hệ thống trợ lực trong cơ cấu lái có vai trò giảm lực đánh lái và tăng độ chính xác khi điều khiển, đặc biệt ở tốc độ thấp hoặc khi xe dừng.
Tùy theo nguyên lý truyền động và nguồn năng lượng hỗ trợ, hệ thống trợ lực được chia thành ba loại chính: Thủy lực (HPS), điện (EPS) và điện – thủy lực (EHPS).
Bảng sau tổng hợp cơ chế hoạt động và đặc điểm của từng loại:
| Loại trợ lực | Nguyên lý hoạt động | Đặc điểm nổi bật |
| Trợ lực thủy lực (HPS) | Bơm dầu áp suất cao điều khiển van và xi-lanh dầu để hỗ trợ quay lái | Phản hồi lái chân thực, nhưng tiêu tốn công suất động cơ |
| Trợ lực điện (EPS) | Sử dụng mô-tơ điện kết hợp ECU để hỗ trợ khi người lái tác động | Hiệu suất cao, tiết kiệm nhiên liệu, dễ điều khiển ở mọi tốc độ |
| Trợ lực điện – thủy lực (EHPS) | Bơm dầu dẫn động bằng mô-tơ điện, thay thế bơm cơ khí | Cân bằng giữa cảm giác lái và tiết kiệm năng lượng |
Bên cạnh hệ thống lái cầu trước truyền thống, cơ chế quay vòng 4 bánh (Four-Wheel Steering – 4WS) là một bước tiến trong công nghệ điều khiển hướng, giúp tăng tính ổn định và linh hoạt của xe ở nhiều dải tốc độ.
Nguyên lý hoạt động của 4WS có thể tóm lược như sau:
Theo Thanh Phong Auto, công nghệ 4WS thường được ứng dụng trên các dòng xe cao cấp như Honda Prelude, BMW 7-Series, Lexus LS, giúp giảm bán kính quay đầu đến 15% và tăng độ ổn định khi vào cua tốc độ cao.
Hệ thống lái xe ô tô có thể gặp nhiều hư hỏng do mài mòn cơ khí, rò rỉ dầu hoặc lỗi điện tử, gây ra các hiện tượng như tay lái nặng, rơ, phát tiếng kêu hoặc rò dầu. Việc kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ và sửa chữa đúng quy trình (đo độ rơ, kiểm tra áp suất, thay dầu, cân chỉnh góc lái) giúp duy trì độ chính xác điều khiển và đảm bảo an toàn khi vận hành.
Hệ thống lái xe có cấu trúc phức tạp, kết hợp giữa cơ học, thủy lực và điện tử. Do đó, khi xảy ra hư hỏng, các biểu hiện thường liên quan đến rò rỉ, sai lệch hoặc hư chi tiết truyền động.
5 lỗi phổ biến được Thanh Phong Auto thống kê từ số liệu khách hàng năm 2024 bao gồm:
Những hư hỏng này nếu không được xử lý sớm có thể dẫn đến mất an toàn khi vận hành, đặc biệt ở tốc độ cao.
Để phát hiện sớm các vấn đề của hệ thống lái, người sử dụng cần chú ý đến cảm giác vô lăng, âm thanh phát ra và vết dầu dưới gầm xe. Các triệu chứng này thường là tín hiệu cảnh báo ban đầu cho thấy hệ thống đang gặp sự cố.
Dưới đây là 4 dấu hiệu thường thấy mà kỹ thuật viên Thanh Phong Auto ghi nhận trong quá trình kiểm tra thực tế:
Nếu gặp một hoặc nhiều biểu hiện trên, người lái nên kiểm tra và khắc phục ngay để tránh hư hỏng lan rộng đến bơm, mô-tơ hoặc thước lái.
Khi phát hiện dấu hiệu bất thường, cần tiến hành kiểm tra tổng thể hệ thống lái theo đúng quy trình kỹ thuật. Công việc này bao gồm đo độ rơ, kiểm tra rò rỉ, đánh giá áp suất trợ lực và hiệu chỉnh góc lái.
Bảng dưới đây tóm tắt 3 hạng mục kiểm tra – bảo dưỡng – sửa chữa do Thanh Phong Auto khuyến nghị:
| Hạng mục | Công việc thực hiện | Tần suất khuyến nghị |
| Kiểm tra định kỳ | Đo mức dầu trợ lực, kiểm tra độ rơ vô lăng, tình trạng rotuyn, bạc đạn, khớp nối và áp suất hệ thống | Mỗi 5.000 – 10.000 km hoặc mỗi lần thay dầu máy |
| Bảo dưỡng | Siết chặt các khớp nối, thay phớt làm kín, bổ sung hoặc thay dầu trợ lực, cân chỉnh lại góc lái và độ chụm bánh xe | 6 tháng/lần hoặc khi có dấu hiệu tay lái nặng, lệch hướng |
| Sửa chữa – thay thế | Súc rửa toàn bộ hệ thống dầu, thay bơm trợ lực, mô-tơ, cảm biến hoặc thước lái khi hư hỏng nặng | Theo khuyến cáo kỹ thuật của nhà sản xuất |
Theo báo cáo nội bộ của Thanh Phong Auto (2024), việc bảo dưỡng định kỳ đúng lịch giúp giảm 40–50% nguy cơ hư hỏng nặng ở thước lái và bơm trợ lực, đồng thời duy trì độ chính xác của vô lăng trong suốt vòng đời sử dụng xe.
Trung bình từ 100.000 – 150.000 km tùy điều kiện vận hành. Xe thường xuyên chạy đô thị hoặc tải nặng khiến tuổi thọ giảm khoảng 20–30%.
Để kéo dài tuổi thọ và tránh hư hỏng sớm, người dùng nên tuân thủ đúng các lưu ý khi bảo dưỡng hệ thống lái, vô lăng xe ô tô, đặc biệt trong điều kiện vận hành khắc nghiệt hoặc sử dụng thường xuyên.
Có. EPS giúp giảm 3–5% lượng nhiên liệu tiêu thụ do không cần dùng công suất động cơ để dẫn động bơm dầu như HPS.
Có. Kiểm tra cảm biến góc bánh sau và mô-tơ điều khiển mỗi 20.000 km. Nếu lệch pha giữa bánh trước – sau vượt 5°, xe dễ mất ổn định.
Khi sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống thước lái ô tô, cần chú trọng các yếu tố kỹ thuật sau để đảm bảo độ chính xác và an toàn vận hành:
Tuân thủ đầy đủ các lưu ý sửa chữa, bảo dưỡng hệ thống thước lái ô tô giúp duy trì khả năng điều khiển chính xác, kéo dài tuổi thọ linh kiện và bảo đảm an toàn khi vận hành ở mọi điều kiện đường sá.
Theo hướng dẫn cách cầm vô-lăng khi lái xe đúng chuẩn, an toàn người lái nên đặt tay ở vị trí 9 giờ – 3 giờ hoặc 10 giờ – 2 giờ, giữ góc khuỷu tay khoảng 120–135° để dễ kiểm soát hướng lái và giảm mỏi vai. Khi quay vòng, áp dụng kỹ thuật “hand-over-hand” hoặc “push–pull” giúp điều khiển mượt, không cản trở túi khí.
Thanh Phong Auto là gara chuyên kiểm tra – sửa chữa – bảo dưỡng hệ thống lái xe ô tô uy tín hàng đầu tại TP.HCM, được nhiều khách hàng cá nhân và doanh nghiệp tin chọn.
Ưu điểm nổi bật:
Thanh Phong Auto không chỉ giúp hệ thống lái xe hoạt động ổn định, chính xác, mà còn đảm bảo an toàn vận hành và độ bền tổng thể của xe. Liên hệ ngay để được tư vấn và sắp xếp lịch bảo dưỡng xe sớm nhất!
*Các dòng xe mà chúng tôi có thợ chuyên: Mercedes, BMW, Audi, Lexus, Toyota, Honda, Mazda, Mitsubishi, Kia, Daewoo, Hyundai,Ford, Nissan, Volkswagen, Porsche, Chevrolet, Rand Rover, Innova, Fortuner, Vios, Fiat, Bugatti, Ferrari, Bentley, Hummer, Chrysler, Dodge, Renault, Cadillac, Volvo, Subaru, Daihatsu, Ssangyong, Roll-Royce, Peugeot, Smart Fortwo, Tobe M’car, Luxgen, Zotye, Haima, Geely, Baic, Hongqi, Cmc, Mini Cooper, Buick, Opel, Acura, Aston Martin, Vinfast, TQ Wuling, BYD.
Từ năm 2019, Thanh Phong Auto được chọn để liên kết đào tạo chính quy với các trường Cao Đẳng Công Nghệ Thủ Đức, Cao Đẳng Việt Mỹ, Đại Học Bình Dương, Đại học Bách Khoa, Đại Học Văn Lang. Điều này giúp bảo chứng cho chất lượng và tiêu chuẩn tại Thanh Phong Auto. Quý khách có thể an tâm về chất lượng và tay nghề kỹ thuật viên tại đây.
ĐỂ LẠI LỜI BÌNH
6 Lời Bình
Khi lai xe o mísumishi Attrage toc do thap khoảng 5kmh banh xe trước ben phai khi de len vien gạch hay con trạch giam toc co tieng keu coc coc vi sao
ad giúp e hiểu về hệ thống trợ lực lái loại khí nén đc ko ạ. Thanks ad nhiều ạ
Tôi muốn kiểm tra và sửa chửa hệ thống lái xe accord đời 2008 thì chi phí bao nhiêu, mất thời gian bao lâu vậy gara
liên hệ giùm hotline nha a ơi 0934 22 27 63
E làm chuyên đề về hệ thống dẫn hướng các anh có thể chỉ giúp e k ạ
Dạ em xin chào các bậc sư phụ.
Tình hình là con xe lacetti ex của em thợ căn chỉnh bạc lái lại, bây giờ độ rơ của vô lăng quá lớn so với bình thường, em muốn chỉnh lại nhưng không biết vị trí căn chỉnh chổ nằm ở nào. E lên đây mong các bậc thầy chỉ giáo giúp em với ạ. Xe em đã thay hết các rotuyn + các dăng lái mà vẫn còn độ rơ lớn quá.