Bộ ly hợp là một cụm cơ cấu cơ khí quan trọng nằm giữa động cơ đốt trong và hộp số của ô tô. Bộ phận này có nhiệm vụ truyền hoặc ngắt động lực từ trục khuỷu động cơ tới trục sơ cấp hộp số một cách êm dịu, linh hoạt và chính xác.
Theo nghiên cứu năm 2022 của Hiệp hội Kỹ sư Ô tô Hoa Kỳ (SAE), hơn 80% các sự cố hỏng hóc của hộp số bắt nguồn từ các lỗi của bộ ly hợp. Điều này cho thấy vai trò vô cùng quan trọng của bộ ly hợp đối với sự vận hành ổn định và tuổi thọ của hệ thống truyền động trên ô tô.
Bộ ly hợp ô tô bao gồm ba phần chính: phần chủ động, phần bị động và cơ cấu điều khiển. Phần chủ động gồm bánh đà và đĩa ma sát có khả năng chịu nhiệt lên đến 300°C. Phần bị động bao gồm đĩa ép và vỏ ly hợp có độ bền cao. Cơ cấu điều khiển với bàn đạp côn, xi lanh, càng cắt và lò xo được làm từ các vật liệu đặc biệt như gang, thép hợp kim, ceramic và cao su chịu nhiệt.
Bộ ly hợp được phân loại theo bốn tiêu chí: phương thức truyền mô-men, phương pháp tạo lực ép, số lượng đĩa ma sát và phương pháp điều khiển; giúp lựa chọn phù hợp với từng loại xe và nhu cầu sử dụng.
Nguyên lý hoạt động của bộ phận này gồm hai giai đoạn: đóng và ngắt ly hợp, giúp truyền lực mượt mà hoặc ngừng truyền lực để chuyển số mà không gây hư hại hộp số.
Để bảo dưỡng bộ ly hợp, chủ xe cần kiểm tra định kỳ dầu, bàn đạp côn và đĩa ma sát, đảm bảo thay thế dầu và bộ phận mòn theo khuyến nghị. Bên cạnh đó, lái xe cẩn thận cũng là cách kéo dài tuổi thọ và tránh các sự cố như trượt côn hay khó sang số.
Cùng Thanh Phong Auto tìm hiểu vai trò, cấu tạo và cách bảo dưỡng bộ ly hợp để xe luôn vận hành êm ái và bền bỉ qua bài viết này nhé!
Bộ ly hợp ô tô là một bộ phận cơ khí nằm giữa động cơ và hộp số, có nhiệm vụ truyền hoặc ngắt động lực từ động cơ tới hộp số một cách êm dịu và linh hoạt. Bộ phận này giúp xe khởi hành và chuyển số êm ái, bảo vệ hệ truyền động, kéo dài tuổi thọ linh kiện và nâng cao hiệu suất vận hành.
Vai trò chính của bộ ly hợp trong hệ thống truyền động ô tô là gì?
Bộ ly hợp giúp ngắt kết nối tạm thời giữa động cơ và hộp số để khởi hành, chuyển số êm ái, bảo vệ hệ truyền động, tăng tuổi thọ linh kiện và cải thiện hiệu suất vận hành tổng thể của xe.
Theo nghiên cứu năm 2021 của hãng Sachs (Đức), thao tác ly hợp đúng cách giúp tăng tuổi thọ hộp số đến 30% và giảm chi phí bảo trì hàng năm khoảng 15%.
Cấu tạo bộ ly hợp ô tô có ba phần chính: phần chủ động (bánh đà, đĩa ma sát), phần bị động (đĩa ép, vỏ ly hợp) và cơ cấu điều khiển (bàn đạp côn, xi lanh, càng cắt, lò xo). Chúng được chế tạo từ vật liệu chịu nhiệt, mài mòn (gang, thép, ceramic, cao su) để đảm bảo truyền lực ổn định và bền bỉ.
Bộ ly hợp gồm ba thành phần chính: phần chủ động, phần bị động và cơ cấu điều khiển.
Phần chủ động:
Phần bị động:
Cơ cấu điều khiển:
Ngoài ra còn có một số chi tiết phụ như ổ đỡ ly hợp, ống dẫn dầu , phớt chắn dầu…
Các bộ phận của ly hợp được chế tạo từ vật liệu chịu nhiệt và mài mòn cao như gang, thép hợp kim, ceramic, kevlar hay cao su chuyên dụng để đảm bảo độ bền và hiệu suất hoạt động ổn định trong môi trường khắc nghiệt.
Theo nghiên cứu năm 2023 của Viện Nghiên cứu Vật liệu Ô tô Châu Âu, gang xám GG25 với hàm lượng carbon 3,2-3,5% giúp tản nhiệt hiệu quả hơn 35% so với các loại gang thông thường. Trong khi thép hợp kim 40Cr với độ cứng 28-32 HRC cung cấp khả năng chống mài mòn gấp 2,5 lần.
Bộ ly hợp ô tô được phân loại theo bốn tiêu chí: phương thức truyền mô-men, phương pháp tạo lực ép, số lượng đĩa ma sát, và phương pháp điều khiển.
Theo phương thức truyền mô-men, bộ ly hợp được chia thành loại ma sát ly hợp, thủy lực và điện từ. Mỗi loại phù hợp với từng dòng xe khác nhau tùy theo nhu cầu về hiệu suất, độ bền và sự êm ái.
Theo thống kê của Hiệp hội Sản xuất Phụ tùng Ô tô Toàn cầu (GAPA) trong báo cáo năm 2022, ly hợp ma sát chiếm 78% thị phần toàn cầu, ly hợp thủy lực 19%, và ly hợp điện từ 3%.
Theo phương pháp tạo lực ép, có các loại ly hợp sử dụng lò xo, ly tâm và thủy lực, với đặc điểm từ đơn giản, phổ thông đến điều khiển chính xác, thích hợp cho cả xe phổ thông và xe tự động.
Theo số lượng đĩa ma sát, ly hợp được chia thành đĩa đơn, đĩa kép và đa đĩa. Trong đó số lượng đĩa càng nhiều thì khả năng truyền lực và hiệu suất làm việc càng cao.
Theo phương pháp điều khiển, có ly hợp thủ công và tự động, với sự khác biệt nằm ở mức độ can thiệp của người lái và khả năng điều khiển tự động hóa qua ECU.
Bộ ly hợp ô tô cho phép kết nối hoặc ngắt truyền mô-men xoắn giữa động cơ và hộp số, giúp xe khởi hành, chuyển số và dừng lại mượt mà. Nguyên lý hoạt động gồm hai giai đoạn chính là đóng và ngắt ly hợp, đảm bảo quá trình truyền lực diễn ra linh hoạt, êm ái và bảo vệ hệ thống truyền động.
Chức năng chính của bộ ly hợp là kết nối hoặc ngắt kết nối giữa trục khuỷu động cơ và trục sơ cấp của hộp số, từ đó truyền hoặc ngắt mô-men xoắn từ động cơ đến hệ thống truyền động.
Khi người lái nhả bàn đạp côn, hệ thống thủy lực hoặc cơ khí sẽ giảm lực tác động lên càng cắt, làm cho lò xo ép đẩy đĩa ép trở lại vị trí ban đầu. Lúc này:
Nhờ đó, xe có thể tăng tốc, di chuyển hoặc duy trì vận tốc tùy theo điều kiện vận hành.
Khi người lái đạp bàn đạp côn, lực từ chân người lái sẽ truyền qua hệ thống thủy lực hoặc cơ khí đến càng cắt, làm dịch chuyển vòng bi cắt, tác động vào lò xo ép và đẩy đĩa ép tách ra khỏi đĩa ma sát.
Kết quả là:
Bộ ly hợp đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cả quá trình chuyển số lẫn khởi hành từ trạng thái đứng yên.
Bảo dưỡng bộ ly hợp ô tô bao gồm kiểm tra định kỳ các bộ phận như dầu, bàn đạp côn và đĩa ma sát, thay thế dầu và các bộ phận mòn định kỳ, và chú ý thói quen lái xe để duy trì hiệu quả hoạt động và kéo dài tuổi thọ. Việc bảo dưỡng và sử dụng đúng cách giúp tránh trượt côn, khó sang số, và hư hỏng hộp số.
Kiểm tra định kỳ ly hợp bao gồm kiểm tra mức dầu, hành trình bàn đạp côn và độ mòn đĩa ma sát để đảm bảo hoạt động hiệu quả và tránh hư hỏng.
Các bộ phận ly hợp cần thay thế định kỳ, bao gồm dầu, đĩa ma sát và các bộ phận khác, theo khoảng cách quãng đường hoặc khuyến nghị của nhà sản xuất.
Thói quen lái xe ảnh hưởng lớn đến tuổi thọ của ly hợp, vì vậy cần tránh rà côn liên tục, nhả côn quá nhanh, giữ côn khi dừng đèn đỏ và tăng ga quá lớn khi nhả côn.
Thói quen lái xe ảnh hưởng tới 65% tuổi thọ của ly hợp theo nghiên cứu năm 2021 từ Hiệp hội Kỹ sư Ô tô châu Âu (EUAE).
Bảng chu kỳ thay thế các bộ phận trong hệ thống ly hợp ô tô:
Bộ phận | Chu kỳ thay thế (km) |
Dầu côn (ly hợp thủy lực) | 40.000 – 60.000 |
Dây côn, cáp côn | 60.000 – 80.000 |
Đĩa ma sát (lá côn) | 80.000 – 120.000 |
Lò xo, đĩa ép | 120.000 – 150.000 |
Vòng bi, phớt chắn dầu | 150.000 – 200.000 |
*Lưu ý: Chu kỳ trên mang tính tham khảo, thực tế còn phụ thuộc vào điều kiện sử dụng và chất lượng phụ tùng.
Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:
Đĩa ma sát ly hợp có thể bị mòn nhanh do các nguyên nhân sau:
Hầu hết xe số tự động hiện đại không sử dụng ly hợp truyền thống mà thay vào đó là bộ biến mô. Tuy nhiên một số loại hộp số tự động vẫn dùng ly hợp thủy lực đa đĩa để làm nhiệm vụ chuyển số.
Nếu đang tìm hiểu giữa xe số sàn và số tự động, xem thêm bài viết: Nên mua xe ô tô số sàn hay số tự động?
Để bảo vệ hộp số, người lái nên tránh rà côn liên tục, không giữ côn khi chờ đèn đỏ, nhả côn từ từ khi khởi hành và không tăng ga mạnh khi chưa nhả hết côn. Những thao tác này giúp giảm áp lực lên đĩa ma sát và các bánh răng hộp số, kéo dài tuổi thọ cả hai hệ thống.
Để hiểu rõ hơn mối liên hệ giữa bộ ly hợp và hộp số, cách hoạt động và những lỗi thường gặp, tham khảo bài viết: Hộp số ô tô – cấu tạo, phân loại, nguyên lý & hư hỏng thường gặp.
Không nên tự thay bộ ly hợp ô tô tại nhà nếu không có kiến thức chuyên môn và dụng cụ chuyên dụng. Quá trình tháo lắp ly hợp khá phức tạp, đòi hỏi sự chính xác cao.
Sai sót nhỏ trong lắp đặt cũng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như hỏng hộp số, xe chết máy đột ngột… Tốt nhất hãy đưa xe đến các gara uy tín để được tư vấn và thay thế đúng cách.
Thanh Phong Auto là trung tâm sửa chữa ô tô uy tín tại TP.HCM, chuyên cung cấp dịch vụ kiểm tra, bảo dưỡng và thay thế bộ ly hợp cho mọi dòng xe, từ phổ thông đến cao cấp, với quy trình chuyên nghiệp, thiết bị hiện đại và đội ngũ kỹ thuật viên tay nghề cao.
Ưu điểm nổi bật của Thanh Phong Auto:
Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về bộ ly hợp ô tô – bộ phận quan trọng gắn bó chặt chẽ với hộp số. Hãy sử dụng và bảo dưỡng đúng cách để xe luôn vận hành êm ái, bền bỉ và an toàn trên mọi hành trình.
*Các dòng xe mà chúng tôi có thợ chuyên: Mercedes, BMW, Audi, Lexus, Toyota, Honda, Mazda, Mitsubishi, Kia, Daewoo, Hyundai,Ford, Nissan, Volkswagen, Porsche, Chevrolet, Rand Rover, Innova, Fortuner, Vios, Fiat, Bugatti, Ferrari, Bentley, Hummer, Chrysler, Dodge, Renault, Cadillac, Volvo, Subaru, Daihatsu, Ssangyong, Roll-Royce, Peugeot, Smart Fortwo, Tobe M’car, Luxgen, Zotye, Haima, Geely, Baic, Hongqi, Cmc, Mini Cooper, Buick, Opel, Acura, Aston Martin, Vinfast, TQ Wuling, BYD.
Từ năm 2019, Thanh Phong Auto được chọn để liên kết đào tạo chính quy với các trường Cao Đẳng Công Nghệ Thủ Đức, Cao Đẳng Việt Mỹ, Đại Học Bình Dương, Đại học Bách Khoa, Đại Học Văn Lang. Điều này giúp bảo chứng cho chất lượng và tiêu chuẩn tại Thanh Phong Auto. Quý khách có thể an tâm về chất lượng và tay nghề kỹ thuật viên tại đây.
ĐỂ LẠI LỜI BÌNH