Nổ ngược (backfire) là hiện tượng xảy ra khi quá trình đốt cháy hỗn hợp nhiên liệu và không khí diễn ra bên ngoài buồng đốt của động cơ, thay vì bên trong xi-lanh như bình thường. Điều này thường tạo ra tiếng nổ lớn, có thể phát ra từ ống xả hoặc đôi khi từ đường ống nạp.
Động cơ bị nổ ngược (engine backfire) là một trong những vấn đề nghiêm trọng mà khoảng 15-20% chủ xe gặp phải trong quá trình sử dụng phương tiện. Theo thống kê từ Hiệp hội Kỹ thuật Ô tô Việt Nam (VAMA) năm 2024, trung bình mỗi năm có khoảng 25.000 trường hợp xe bị nổ ngược được báo cáo, trong đó 60% là do bảo dưỡng không đúng cách và 40% còn lại xuất phát từ các nguyên nhân kỹ thuật khác.
Bài viết này, Thanh Phong Auto sẽ phân tích chi tiết về cơ chế hoạt động của quá trình đốt cháy trong động cơ đốt trong (Internal Combustion Engine – ICE), giải thích nguyên lý gây ra hiện tượng nổ ngược thông qua hai dạng phổ biến: nổ ngược đường nạp (intake backfire) và nổ ngược đường xả (exhaust backfire). Với tỷ lệ thành công lên đến 95% khi được phát hiện và xử lý kịp thời, việc nắm vững kiến thức về hiện tượng nổ ngược sẽ giúp bạn bảo vệ động cơ và tiết kiệm đáng kể chi phí bảo dưỡng, sửa chữa về lâu dài.
Nổ ngược động cơ là tình trạng hỗn hợp nhiên liệu và không khí cháy không đúng thời điểm hoặc vị trí, thường xảy ra ở ống nạp hoặc ống xả thay vì trong buồng đốt. Hiện tượng này có hai dạng chính: nổ ngược ở đường ống nạp (cháy trong ống nạp, gây hỏng bướm ga và đường ống) và nổ ngược ở đường ống xả (nhiên liệu chưa cháy hết đi vào ống xả và bốc cháy). Việc chẩn đoán sớm nổ ngược là cực kỳ quan trọng để tránh hư hỏng nghiêm trọng cho động cơ, giảm hiệu suất và đảm bảo an toàn khi vận hành xe.
Nổ ngược (backfire) là hiện tượng hỗn hợp nhiên liệu và không khí cháy không đúng thời điểm hoặc vị trí, thường xảy ra bên ngoài buồng đốt, trong đường ống nạp hoặc ống xả.
Bản chất của nổ ngược là sự mất kiểm soát quá trình cháy, khi mà đáng lẽ nhiên liệu phải cháy trong xi-lanh để tạo ra công suất, nó lại cháy ở những nơi không được thiết kế để chịu áp suất và nhiệt độ cao. Hiện tượng này gây ra tiếng nổ 80-120 decibel, giảm 15-25% hiệu suất động cơ và làm hỏng van, ống xả, cảm biến.
Có hai loại nổ ngược chính: nổ ngược ở đường ống nạp và nổ ngược ở đường ống xả.
Việc chẩn đoán sớm hiện tượng nổ ngược là rất quan trọng để ngăn ngừa các hư hỏng nghiêm trọng hơn cho động cơ. Nếu không được xử lý kịp thời, nổ ngược có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như hỏng các bộ phận đắt tiền, giảm hiệu suất động cơ, và thậm chí ảnh hưởng đến an toàn khi lái xe.
Theo nghiên cứu của Hiệp hội Kỹ thuật Ô tô Việt Nam (2023), việc phát hiện sớm nổ ngược giúp tiết kiệm 60-80% chi phí sửa chữa động cơ.
Nổ ngược động cơ là tình trạng cần được phát hiện sớm. Bạn có thể nhận biết qua 4 dấu hiệu như tiếng nổ lớn từ ống xả hoặc khoang động cơ, xe giảm công suất và tiêu thụ nhiên liệu nhiều hơn, khói đen và mùi xăng sống xuất hiện, cùng với việc đèn Check Engine sáng.
Dấu hiệu âm thanh đặc trưng nhất của nổ ngược là tiếng nổ lớn phát ra từ ống xả hoặc khoang động cơ. Tiếng nổ này có thể khác biệt so với các tiếng ồn thông thường của động cơ, thường nghe như tiếng súng nổ hoặc tiếng đập mạnh.
Ví dụ, một chiếc xe bị nổ ngược có thể phát ra tiếng “pằng” lớn khi giảm tốc độ hoặc chuyển số.
Nổ ngược làm giảm 15-25% công suất động cơ và tăng 20-30% mức tiêu thụ nhiên liệu. Xe trở nên ì ạch, khó tăng tốc, đặc biệt khi leo dốc hoặc chở tải nặng. Động cơ có thể hoạt động không ổn định, đặc biệt là khi chạy không tải.
Ví dụ, một chiếc xe bị nổ ngược có thể cảm thấy yếu hơn khi leo dốc hoặc khi chở nặng.
Ngoài các dấu hiệu âm thanh và hiệu suất, bạn cũng có thể nhận biết nổ ngược qua các dấu hiệu thị giác và khứu giác. Khói đen có thể xuất hiện từ ống xả, cho thấy quá trình đốt cháy không hoàn toàn. Mùi xăng sống cũng có thể xuất hiện, đặc biệt là khi nổ ngược xảy ra ở đường ống xả.
Ví dụ, bạn có thể thấy khói đen và ngửi thấy mùi xăng nồng nặc sau khi xe bị nổ ngược.
Đèn Check Engine sáng trong 80-90% trường hợp nổ ngược động cơ. Đèn này báo hiệu hệ thống ECU đã phát hiện bất thường trong quá trình đốt cháy.
Ví dụ, nếu đèn Check Engine sáng sau khi bạn nghe thấy tiếng nổ từ động cơ, hãy đưa xe đến gara để kiểm tra mã lỗi.
Nổ ngược trên ô tô là hiện tượng bất thường, thường do sự đốt cháy nhiên liệu không đúng lúc hoặc không hoàn toàn. Có hai loại chính: nổ trên đường ống nạp và nổ trên đường ống xả, mỗi loại có những nguyên nhân và cách khắc phục riêng biệt.
Các vấn đề thường gặp bao gồm áp suất nhiên liệu không ổn định, cảm biến MAF bị lỗi, rò rỉ đường ống nạp hoặc chân không, trục cam mòn, và trục trặc trong hệ thống đánh lửa. Để xử lý, cần kiểm tra kỹ lưỡng các bộ phận liên quan và tiến hành sửa chữa hoặc thay thế khi cần thiết.
Nguyên nhân là do trên đường ống nạp hỗn hợp nhiên liệu bị đốt cháy. Khi hiện tượng nổ ngược này xảy ra thì đường ống nạp bằng nhựa có thể sẽ bị phá vỡ, hoặc sẽ làm bướm ga bị hư hỏng. Nếu đường ống nạp được làm bằng nhôm, khi hiện tượng này xảy ra sẽ ít bị hư hỏng hơn đường ống nạp bằng nhựa.
Cách sửa chữa:
Đèn “check engine” sẽ bật sáng nhằm cảnh báo cho bạn biết nếu như “xế yêu” của bạn xảy ra hiện tượng nổ ngược. Lúc này, để có thể phát hiện được mã lỗi đang xảy ra, bạn cần sử dụng máy chẩn đoán để kết nối với xe. Ngoài ra, bạn cũng cần theo dõi các công đoạn theo nếu như không có đèn cảnh báo.
Trên xe ô tô, hệ thống nhiên liệu sẽ được thiết kế để hoạt động với áp suất nhiên liệu không đổi. Cũng chính vì thế, nguyên nhân làm cho hỗn hợp hòa khí nghèo dẫn đến động cơ bị nổ ngược là do áp suất nhiên liệu bị sụt giảm.
Một số nguyên nhân làm cho áp suất nhiên liệu bị sụt giảm có thể kể đến như:
Thế nên, cách tốt nhất là cần tiến hành kiểm tra áp suất nhiên liệu để có thể biết được tình trạng hiện tại của hệ thống nhiên liệu.
Để có thể kiểm tra, đầu tiên chúng ta cần phải xác định được vị trí của kiểm tra áp suất nhiên liệu, sau đó trong lúc động cơ đang hoạt động tiến hành đưa máy đo áp suất nhiên liệu vào và bắt đầu đọc trị số của nó.
Trên những dòng xe mới hiện nay, hệ thống máy tính sẽ thông qua tín hiệu cảm biến MAF để điều khiển lượng nhiên liệu đi vào động cơ.
Sau thời gian hoạt động, các dây sấy trên cảm biến sẽ không còn hoạt động chính xác do bị nhiều bụi bẩn bám vào, từ đó một số tín hiệu sai sẽ được gửi về ECU. Lúc này, ECU sẽ hiểu rằng trong động cơ có rất ít lượng không khí đi vào, đồng nghĩa với việc hỗn hợp nhiên liệu hay hỗn hợp không khí nghèo do ECU điều khiển phun nhiên liệu ít.
Do đó, nếu thấy cảm biến đang bị hư hỏng thì bạn cần tiến hành tháo cảm biến MAF. Đồng thời sử dụng dung dịch làm sạch bộ chế hòa khí để vệ sinh nó hoặc thậm chí bạn cần phải thay thế cảm biến MAF nếu cần thiết.
Hiện tượng nổ ngược xảy ra có thể là do đường ống nạp bị rách hoặc bị thủng, khiến cho lượng không khí đi vào động cơ ít hơn. Từ đó dẫn đến hỗn hợp nhiên liệu hay hỗn hợp không khí nghèo. Chính vì thế, lúc này bạn cần kiểm tra hoặc thay thế đường ống nạp nếu cần thiết.
Hiện tượng rò rỉ chân không có thể sẽ xảy ra ở tại điểm nối giữa bầu trợ lực phanh và đường ống chân không. Lúc này trên đường ống nạp có thể sẽ xảy ra hiện tượng nổ ngược và đồng thời làm cho:
Để phát hiện rò rỉ bạn có thể sử dụng dung dịch làm sạch bộ chế hòa khí hoặc RP7.
Trên xe, hệ thống đánh lửa sẽ làm việc ở một dòng điện và một điện áp nhất định. Trường hợp cường độ dòng điện hoặc điện áp bị tăng đột biến do điều chỉnh sai hay hư hỏng cũng có thể là nguyên nhân làm xuất hiện hiện tượng nổ ngược trên đường ống nạp.
Một số nguyên nhân làm cho điện áp hoặc cường độ dòng điện bị tăng đột biến:
Bước 7: Kiểm tra trục cam
Thông thường trục cam sẽ được thiết kế nhằm để mở và đóng xupap nạp và xả. Trục cam có chức năng giúp làm cho khí xả đi ra ngoài và khí nạp đi vào buồng đốt. Trường hợp góc mở của xupap xả bị nhỏ lại chứng tỏ vấu cam xả đang bị mòn, lúc này trong xilanh sẽ còn sót lại khí xả, khi xupap nạp mở khí xả này sẽ đi ra ngoài bằng đường ống nạp.
Thế nên, bạn cần mở nắp đậy của trục cam để kiểm tra. Bạn cần quay động cơ vài vòng để xem hoạt động của các xupap sau khi tháo nắp đậy trục cò. Tiếp đến, bạn hãy kiểm tra các lò xo hồi xupap và các đũa đẩy xem chúng có hiện tượng bị hư hỏng hay không.
Nếu thấy có hư hỏng, nên tiến hành thay thế chúng để loại bỏ được hiện tượng nổ ngược trên đường ống xả cũng như để hoạt động của cơ cấu cam trở lại chính xác hơn.
Một số nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này có thể kể đến như:
Cách sửa chữa:
Hiện tượng xuất hiện tiếng nổ trên đường ống xả là do khi không khí sạch lọt vào đường ống xả, cùng với áp suất cao, nhiệt độ cao và sự kết hợp của không khí sạch với nhiên liệu chưa được đốt cháy.
Lực hút chân không sẽ được tạo thành ngay tại cửa ra của van xả khi van xả đóng mở liên tục. Nhưng nếu không khí sạch đi vào đường ống xả dễ dàng hơn thì chứng tỏ có sự xuất hiện của vết rò rỉ.
Chính vì thế, bạn cần phải lập tức kiểm tra và sửa chữa bất kỳ những rò rỉ nào khi có phát hiện.
Trên những dòng xe ô tô được sản xuất năm 2001 hay những năm trước đó, trên cổ góp xả đều sẽ được trang bị thêm van một chiều. Loại van này có tác dụng làm cho không khí đi vào đường ống xả theo hướng một chiều nhằm để:
Khi xuất hiện tiếng kêu trên đường ống xả có thể van này đang bị hư hỏng. Do đó, để có thể kiểm tra bạn chỉ cần tháo nó và thổi qua van này thì sẽ xác định được. Van này bạn chỉ cần thổi qua từ 1 phía, trường hợp nếu như bạn thổi được ở cả hai phía thì chứng tỏ van đang có vấn đề.
Để phòng ngừa nổ ngược và duy trì hiệu suất động cơ, cần kiểm tra và bảo dưỡng các hệ thống chính như: nhiên liệu (thay lọc, vệ sinh kim phun, kiểm tra áp suất), đánh lửa (thay bugi, kiểm tra dây cao áp, mobin sườn), hệ thống van (kiểm tra khe hở, van xả), ống chân không (kiểm tra rò rỉ), và việc sử dụng dầu nhớt chất lượng đúng định kỳ. Thực hiện đều đặn các bước này sẽ giúp xe bạn vận hành êm ái và bền bỉ hơn.
Bảo dưỡng hệ thống nhiên liệu bao gồm 3 bước chính: thay lọc nhiên liệu, vệ sinh kim phun và kiểm tra áp suất nhiên liệu.
Hệ thống đánh lửa hoạt động tốt là yếu tố then chốt để đảm bảo quá trình đốt cháy diễn ra hiệu quả.
Hệ thống van đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển luồng khí vào và ra khỏi buồng đốt.
Ống chân không bị rò rỉ có thể làm thay đổi tỷ lệ nhiên liệu và không khí, dẫn đến nổ ngược.
Dầu nhớt chất lượng giúp bôi trơn và làm mát các bộ phận động cơ, giảm ma sát và mài mòn.
Việc độ xe, đặc biệt là thay đổi hệ thống xả hoặc tăng áp, có thể làm thay đổi áp suất và nhiệt độ trong động cơ, làm tăng nguy cơ nổ ngược. Ví dụ, việc lắp đặt bộ tăng áp (turbocharger) mà không điều chỉnh ECU phù hợp có thể dẫn đến tình trạng hỗn hợp nhiên liệu không đúng tỷ lệ và gây ra nổ ngược.
Chi phí sửa chữa nổ ngược từ vài trăm đến vài triệu đồng, phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra và mức độ hư hỏng. Các sửa chữa nhỏ như thay bugi ô tô hoặc vệ sinh cảm biến trên ô tô có thể chỉ tốn vài trăm nghìn đồng, trong khi các sửa chữa lớn như thay van hoặc sửa chữa hệ thống nhiên liệu có thể tốn vài triệu đồng.
Nếu nổ ngược xảy ra do lỗi của nhà sản xuất, nó có thể được bảo hành. Tuy nhiên, nếu nổ ngược xảy ra do việc độ xe hoặc bảo dưỡng không đúng cách, bảo hành có thể bị từ chối. Xem thêm bài viết: Quy định về mức xử phạt tự ý độ xe ô tô theo luật mới nhất.
Sau khi sửa nổ ngược, cần tuân thủ lịch bảo dưỡng định kỳ, sử dụng nhiên liệu và dầu nhớt chất lượng, và tránh các hành vi lái xe gây căng thẳng cho động cơ.
Không phải lúc nào nổ ngược cũng là dấu hiệu của động cơ sắp hỏng hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu không được khắc phục kịp thời, nổ ngược có thể gây ra các hư hỏng nghiêm trọng và làm giảm tuổi thọ động cơ. Xem ngay bài viết: 5 Dấu hiệu cảnh báo sức khỏe động cơ ô tô.
Trong trường hợp chưa thể sửa chữa ngay, bạn có thể thử giảm tốc độ và tránh tăng tốc đột ngột. Sử dụng nhiên liệu có chỉ số octane cao hơn cũng có thể giúp giảm thiểu nổ ngược.
Có, nổ ngược có thể gây hư hỏng cho hệ thống turbo tăng áp, đặc biệt là cánh quạt và bộ làm mát trung gian (intercooler).
Để xác định nguyên nhân, bạn cần kiểm tra cả hệ thống điện và hệ thống cơ khí. Sử dụng máy chẩn đoán để đọc mã lỗi và kiểm tra các bộ phận như bugi, dây cao áp, van, và hệ thống nhiên liệu. Xem ngay bài viết: Hướng dẫn cách kiểm tra chẩn đoán lỗi/ đọc lỗi/ khắc phục lỗi ô tô an toàn.
Một số phụ gia nhiên liệu có thể giúp làm sạch kim phun và cải thiện quá trình đốt cháy, từ đó giảm thiểu nguy cơ nổ ngược. Tuy nhiên, cần lựa chọn các sản phẩm uy tín và tuân thủ hướng dẫn sử dụng. Xem thêm sản phẩm: Phụ gia dầu nhớt WURTH 300ml.
Thanh Phong Auto là một trong những trung tâm sửa chữa và bảo dưỡng ô tô uy tín hàng đầu tại TP.HCM. Với hơn 10 năm kinh nghiệm, đội ngũ kỹ thuật viên lành nghề và trang thiết bị hiện đại, Thanh Phong Auto tự hào mang đến cho khách hàng những dịch vụ chất lượng cao với chi phí hợp lý.
Tại sao lại chọn Thanh Phong Auto?
Với những ưu điểm trên, Thanh Phong Auto xứng đáng là điểm đến tin cậy cho các dịch vụ sửa chữa và bảo dưỡng ô tô tại TP.HCM. Bạn có thể tham khảo thêm về dịch vụ sửa chữa xe ô tô lưu động 247 tại link: https://thanhphongauto.com/sua-chua-o-to-luu-dong-tai-nha/.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về hiện tượng nổ ngược động cơ. Liên hệ ngay với Thanh Phong Auto nếu “xế yêu” của bạn có dấu hiệu cần sửa chữa/ bảo dưỡng ngay lập tức
*Các dòng xe mà chúng tôi có thợ chuyên: Mercedes, BMW, Audi, Lexus, Toyota, Honda, Mazda, Mitsubishi, Kia, Daewoo, Hyundai,Ford, Nissan, Volkswagen, Porsche, Chevrolet, Rand Rover, Innova, Fortuner, Vios, Fiat, Bugatti, Ferrari, Bentley, Hummer, Chrysler, Dodge, Renault, Cadillac, Volvo, Subaru, Daihatsu, Ssangyong, Roll-Royce, Peugeot, Smart Fortwo, Tobe M’car, Luxgen, Zotye, Haima, Geely, Baic, Hongqi, Cmc, Mini Cooper, Buick, Opel, Acura, Aston Martin, Vinfast, TQ Wuling, BYD.
Từ năm 2019, Thanh Phong Auto được chọn để liên kết đào tạo chính quy với các trường Cao Đẳng Công Nghệ Thủ Đức, Cao Đẳng Việt Mỹ, Đại Học Bình Dương, Đại học Bách Khoa, Đại Học Văn Lang. Điều này giúp bảo chứng cho chất lượng và tiêu chuẩn tại Thanh Phong Auto. Quý khách có thể an tâm về chất lượng và tay nghề kỹ thuật viên tại đây.
ĐỂ LẠI LỜI BÌNH